پلاستیک و اثرات محیط زیستی و صحی آن
مواد پلاستیکی عبارت از بخش وسیع مواد ترکیبی یا نیمه ترکیبی جامد عضوی است که در صنایع تولیدی استفاده می گردد. پلاستیک ها در مجموع پولیمیرهای دارای مالیکول های بلند می باشد و مشتمل بر متمم های دیگری هم است که به خاطر بهبود کارایی یا کم ساختن مصارف استفاده می گردد. کلمه «پلاستیک» لاتین بوده و چیز نرم ذوب شده را می گویند. در مجموع دو نوع پلاستیک وجود دارد که به نام تروموپلاستیک و ترموستینگ پولیمیر یاد میگردد. تروموپلاستیک آنهایی است که زمانی که حرارت داده شود ترکیب کیمیاوی آن تغییر نمی کند و می تواند به حالت اولی بر گردد. مثال های آن را میتوان پولی ایتالین، پولیسترین، پولی تترافلوروایتایل ذکر کرد. پلاستیک تروموست ها آن است که قابلیت ذوب شدن را داشته و اشکال مختلف را بخود می گیرد و زمانی که سخت شد به همان حالت سخت باقی می ماند.
استفاده از خریطه ها و اشیای پلاستیکی حیثیت جنس لوکس را داشته و تقریبا به یک مودل ضروری جهت خرید سودا، انتقال مواد از یکجا به جای دیگر، نگهداشتن غذا برای یک مدت زمان بیشتر، تحفظ مواد و کالا از گرد و خاک، پوشش کلکین ها در زمستان، پوشش بام به خاطر جلوگیری ازچکاک در فصول بارانی، مسطح اطاق، فرش اطاق، فرش زینه ها، تحفظ رنگ ها، چتر دکان یا کراچی، لوایح، کندن کاری ها،و غیره استفاده می شود. با آن که اثرات مثبت آن در کوتاه مدت مشهود است اما در درازمدت از جمله بحرانی ترین موادی است که در روی زمین باقی می ماند. در شهرهای عمده افغانستان به شمول کابل که از جمله پر نفوس ترین شهر های کشور است، روزانه بیشتر از چهار تن خریطه به مصرف می رسد. این جنس یک قلم وارداتی بوده و در هر شهر تقریبا حدود ۱۲۰۰ نفر در واردات، فروش، توزیع و عرضه آن به مستهلکین مصروف می باشند. میزان استفاده از پلاستیک در افغانستان بعد از سال ۱۳۷۲ زمانی که مهاجرین افغان از کشورهای همسایه برگشتند، بیشتر شده و تقریبا ۹۰ فی صد استفاده از خریطه های پلاستیک در همین دهه ترویج گردید.
تسهیلات صنایع تولیدی پلاستیک در افغانستان ناچیز بوده و به جز چند دستگاه محدود تولید مواد پلاستیکی در شمول دولچه، بدنی، ظروف، گیلاس های آبخوری، چپلک و پاپوش وجود ندارد اما واردات آن از خارج کشور بیشتر از نیازمندی های روزانه می باشد. این نوع واردات را معمولا سرمایه داران کوچک به عهده دارند. به اساس سروی هایی که از طریق اداره تحفط محیط زیست افغانستان در سال های ۱۳۸۴، ۱۳۸۵ و ۱۳۸۸ شمسی در شهر کابل، مزار شریف، هرات و جلال آباد صورت گرفته است، حدود شش شرکت تجارتی عمده در این شهر ها که بیشترین آن ها در شهر کابل موقعیت دارند مصروف واردات خریطه های پلاستیکی می باشند که بعدا به مارکیت های عمده توزیع می گردد. در شهر کابل، نواحی اول، دوم و یازدهم مارکیت های عمده پلاستیک و حدود بیشتر از ۳۶ دکان به شکل عمده موجود می باشد.
حدود بیشتر از ۱۷۳ نفر توزیع کنندگان دوره گرد در این شغل نیز مصروف می باشند که روزانه حدود پنج و نیم تن خریطه پلاستیکی را به سایز های مختلف به فروشندگان مواد غذایی، کالاها و مواد دیگر به فروش می رسانند. اوسط نرخ فی کیلو خریطه پلاستیک حدود ۱۴ افغانی بوده که تعداد خریطه ها در فی کیلو نطر به سایز آن فرق می کند. به اساس محاسباتی که توسط این اداره صورت گرفته است هر کیلو خریطه پلاستیک طور اوسط ۵۶ خریطه را دارا می باشد. به همین ترتیب تنها در شهر کابل حدود ۳۰۸۰۰۰ پلاستیک به فروش می رسد که این خریطه ها بعد از نیم الی یک ساعت از یک جنس لوکس به یک ماده فضله یا کثافات جامد عضوی تبدیل می گردند. به این مفهوم که روزانه حدود ۵،۵ تن پلاستیک فاضله در شهر کابل به کوچه ها، جاده ها، ساحات رهایشی، ساحات تجارتی و ساحات خدماتی پراکنده شده که اگر به شکل عادی جمع آوری گردد حدود نیم ایکر زمین یا محلات دفن سر باز را احتوا نماید و در صورتی که پرس گردند حدود ۲۵ متر مربع زمین را اشغال می کند. با وجودی که اینها مواد عضوی اند اما عموما از ۴۰۰ الی ۹۰۰ سال را در بر می گیرد تا تجزیه گردند.
آمار نمونه ای که از حدود ۱۰۹ دکان خوراکه فروشی، مارکیت ترکاری، ترکاری فروشی های دستی، پرچون فروشی ها، مغازه های بزرگ، پرزه فروشی ها، دواخانه ها و غیره جمع آوری گردید، نشان می دهد که هریک ازین منابع روزانه طور اوسط نیم گیلو گرام خریطه پلاستیک یا حدود ۲۷ خریطه را جهت خوش ساختن مشتریان شان استفاده می کنند. با توجه به مارکیت ها و دکان های موجوده در قسمت های مرکزی شهر کابل که تقریبا بیشتر از ۹۳۴۰ باب می گردد، تنها در شهر کابل به ۴۶۷۰ کیلوگرام یا ۲۶۱۵۲۰ عدد خریطه پلاستیکی ضرورت است. در صورتی که حلقه دوم یا ساحات اطرافی شهر را محاسبه نماییم این رقم تا حدود ۵،۵ تن بلند می رود. یکی از عوامل ازدیاد استفاده از خریطه پلاستیکی پایین بودن آگاهی مردم از اضرار صحی و محیطی آن می باشد که هنوز هم فکر می کنند که خریطه پلاستیکی یک شی مورد نیاز برای سودا و اشیای دیگر است. در حالی که نیاکان ما در این ارتباط نسبت نسل فعلی و حتا نسل تعلیم یافته صدها مرتبه بهتر بودند. آنها در همان زمان از وسایل ساده و پاک استفاده می کردند خصوصا خریطه های سانی، پاکت های کاغذی و یا هم خریطه ها را از اشیایی می ساختند که بعد از استفاده به زود ترین فرصت تجزیه می گردید که نه تنها از آلودگی هوا، خاک وآب جلوگیری می کرد بلکه بهترین وسیله برای حاصل خیزی خاک به شمار می رفت. در سال های اخیر علمای محیط زیست اشیای تجزیه شونده طبیعی پیشنهاد می کند.
