سرب سمی آرام و کشنده

همه کما بیش می دانند که بیشترین اثراتی که گرد و غبار ها یا ساده تر خاک باد و هوای آلوده روی انسان می گذارد، بر سیستم تنفسی و مخاط بینی چشم انسان است.

گرد و غبارها در درازمدت روی اشخاصی که در معرض این پدیده قرار دارند گاهی به صورت بیماری انسداد مزمن مجاری تنفسی و همچنین گلودرد و سوزش چشم مشاهده می شود. اما درباره ضرر های استفاده کردن از مواد سوختی که در آن مقادیر زیادی سرب نیز وجود دارد و این سرب چه تاثیراتی می تواند بر سلامت انسان ها بگذارد، در ابتدا خوب است که بدانیم سرب چیست؟

سرب فلزی است خاکستری با رنگ مایل به آبی. این فلز به علت فراوانی مصرف آن در صنعت یکی از آلوده کننده های محیط زیست در جهان امروزی به شمار می آید. این فلز به صورت ذرات کوچک همراه دود و گرد وغبار در هوا معلق می شود و در آب و غذای انسان نیز وارد می شود. سرب نیز در بدن انسان هیچ گونه فعالیت حیاتی ندارد ولی می تواند صدمات زیادی داشته باشد. سرب در نسوج بدن جذب پروتین ها می شود و بیشترین اثر سمی خود را بر مغز و اعصاب وارد می کند. سرب در حجره ها، جای کلسیم را گرفته و فعالیت اعضای بدن را که کلسیم در آنها نقش اصلی دارد، مختل می کند؛ ارتباط حجره های عصبی را با هم و با سایر حجره ها ضعیف کرده و در نظم ظربان قلب و انقباض عضلات و همچنین سلامت استخوان ها و زمان انعقاد خون و فعالیت گرده ها اختلال به وجود می آورد.

انسان ها روزانه با مقادیر ناچیزی از سرب، همانند سایر آلوده کننده ها از طریق مصرف غذا و آب تماس دارند. اما آن چه که همه تا حدودی می دانند وجود سرب،؛ این سم آرام و کشنده در هوا هر چقدر میزان آلودگی هوا بیشتر باشد سرب بیشتری نیز در آن موحود می باشد.

سرب یکی از پایدارترین و قابل انتشارترین فلزات سنگین محیط زیست است و در صورت تماس و جذب کافی می تواند برای انسان مسمومیت زا باشد. به علت این که هیچ گونه نفع یا عملکرد ضروری شناخته شده ای در سیستم های حیاتی ندارد باید افراد را از مواجهه زیاد با سرب حفاظت نمود و عامه مردم را در مورد عادات شخصی آموزش داد تا به این هدف کمک شود.

سرب واضحا قادر به اثر گذاری منفی سیستم اعصاب مرکزی در مقادیر بالا  می باشد ولی به علت عوامل گمراه کننده متعددی که روی هوش و رفتار عصبی کودکان اثر می گذارند، دشوار است که بتوان اثرات رفتاری چشمگیری از نظر مسومیت شناسی کرد.

با این حال خوب است که کمی اطلاعات در این رابطه نیز داشته باشیم. به گفته دانشمندان: آلودگی هوا ناشی از رفت و آمد وسایط نقلیه، یکی از علل عدم رشد کافی در کودکان محسوب می شود. آنان می گویند:«آلودگی هوا می تواند بر شد جنین در رحم مادر تاثیر بگذارد.»

یافته های این دانشمندان نشان می دهد احتمال رشد ناکافی نوزادان مادرانی که در اوایل و اواخر بارداری در معرض آلودگی هوا قرار دارند، زیاد است. به زبان ساده تر می توان گفت که آلودگی هوا تاثیرات ناگواری می تواند بر سلامت انسان ها به ویژه کودکان و مادران باردار داشته باشد. عدم رشد کافی و معلولیت های ذهنی در جنین را می توان از آثار آلودگی هوا به ویژه وجود سرب دانست. تماس کودکان با سرب باعث ناتوانی در یادگیری، عقب ماندگی ذهنی، آسیب های بینایی وشنوایی می شود حتا مقدار کمی سرب خطرات جدی در پی دارد که در طولانی مدت اثرات آن معلوم می شود. وجود سرب در بدن، ترمیم و بهبود بافت مغز را بعد از آسیب مغزی به تاخیر می اندازد و باعث بروز سرطان، مشکلات در افزایش فشار خون و اختلالات عصبی شده، بر حافظه و تمرکز اثرات منفی گذاشته و باعث درد عضله و مفاصل می شود.

سرب در کجا یافت می شود:

• رنگ ها: در رنگ منازل به خصوص مکان های قدیمی، سرب وحود دارد.
• آب نوشیدنی: در بعضی منازل در لوله کشی و یا لحیم آن ها از سرب به کار رفته است.
• اسباب بازی ها، و وسایل سرگرمی: در رنگ بعضی اسباب بازی ها سرب به کار رفته است.
• ظروف غذا: ظروف چینی، سرامیکی و بعضی و پرسلین های ارزان قیمت و همچنین ظروف کریستال ممکن است حاوی سرب باشند.

به همین دلیل می توانیم بگوییم ظروف پخت و پز و ظروفی که با مواد غذایی در ارتباط هستند، بر کیفیت و سلامت غذا تاثیر می گذارند.

مسمومیت با سرب می تواند از راه تنفس گرد و غبار و هوای کارگاه ها و تانک تیل ها، یا زندگی در حاشیه سرک های مزدحم و بزرگ و بازی کودکان زیر پل های پر ازدحام ظاهر شود. با وجودی که مصرف تیل سرب دار رو به کاهش است، ولی هنوز از عوامل آلوده کننده به حساب می آید. رنگ های پوسته شده دیوار منازل و چهارچوب درها که در دسترس کودکان نوپاست و همچنین اسباب بازی های آلوده عامل مسمومیت آنها می باشد. ذرات معلق سرب می تواند از هر دو را عذا و هوا وارد بدن شوند. سرب موجود در هوا تا ۵۰ درصد از راه تنفس، جذب خون می شود. در حالی که جذب روده ای سرب موجود در آب و غذا، حدود ۱۱ درصد است. معده خالی و همچنین غذاهای پرچربی جذب سرب را بیشتر می کند. جذب روده کودکان بیشتر از بزرگسالان است و می تواند تا به ۷۵ درصد سرب خورده شده برسد. در افراد با نقص غذایی و کمبود کلسیم و آهن، شدت جذب سرب بیشتر است. با این حال نتایج چند مطالعه جدید دانشمندان نشان می دهد برخی آلاینده ها می توانند آسیب هایی به سلامت انسان برسانند که سال ها بعد از آن که فرد در معرض آن ماده آلاینده قرار گرفت، خود را نشان دهد.

این تحقیقات نشان می دهد که قرار گرفتن در معرض سرب سن مغز را پنج سال بیشتر از آنچه واقعا هست بالا می برد.

این نکته نشان می دهد هر چند بیش از ۲۰ سال قبل میزان سرب محیط ناگهان کاهش یافت، باز هم آثار گسترده آن باقی است. به گفته این دانشمندان بخشی از آنچه پیری طبیعی خوانده می شود، در واقع ناشی از عوامل محیطی فراوان نظیر سرب است. نمک های سرب از طریق موتر ها وارد محیط زیست می شود. ذرات بزرگتر بلافاصله روی زمین ته نشین می شوند و خاک ها و آب های سطحی را آلوده می کنند و ذرات کوچکتر از طریق هوا مسافت های طولانی را طی کرده و در جو باقی می مانند. بخشی از این سرب، به هنگام باران به زمین بر می گردد. چرخه سرب در اثر فعالیت های بشری نسبت به چرخه طبیعی گسترده تر شده است. همین باعث آلودگی سرب در سرتاسر دنیا شده است.

فقط تیل سرب دار نیست که باعث افزایش غلظت سرب در محیط زیست می شود. دیگر فعالیت های بشری مانند احتراق سوخت، فرایند های صنعتی و سوزاندن زباله جامد هم باعث آلودگی با سرب محیط زیست می شوند.

سرب به واسطه خوردگی لوله های سربی در سیستم انتقال آب وارد آب و خاک می شود. سرب شکسته نمی شود و تنها به اشکال دیگر تبدیل می شود.

با این حال توصیه داکتران و پژوهشگران بر این است که مردم باید در هوای آلوده مصرف شیر و مایعات را زیاد کنند زیرا شیر باعث می شود تا سموم ناشی از هوال آلوده کمتر جذب بدن شوند. هم چنین استفاده کردن از مایعات نیز باعث دفع سموم بدن می گردد.